Baslangici Hazirlayan Son

Insanlar uzun yillar boyunca avci-toplayici ve sonra toprak bazli I. akim duzeninde yasadi… Bu hayat sekilleri, insanlarin dusuncesini, zaman, mekan, sosyallik anlayislarini derinden sekillendirmis ve etkilemistir.

Her akim, buna ek olarak, kendi sonunu ve ayni zamanda bir sonrakinin baslangicini hazirlamistir diyebiliriz. Mesela topraga bagli yasamda gerekli agac (yakit amacli), sanayi devrimi baslamadan cok az once Ingiltere’de tuketilmisti. Bugunun yemyesil Ingiltere’sine bakarak bu biraz kulaga garip gelebilir fakat bu adada ormanlarin tukendigi bir zaman vardi! Acaba bu durum dolayli olarak, komur madenlerine ulasmak, hatta daha dipteki komure ulasimin gerekliligini arttirip buharli makinenin bulusunu hizlandirmis olabilir mi? Ve buharli makine dedigimiz anda, zaten, endustri cagi kelimelerini de telafuz etmis olacagiz….

Yani toprak bazli medeniyetin, kendisinin sonunu ve bir sonrakinin baslangicini hazirladigini soyleyebiliriz. Zannediyoruz ki benzer bir argumani sanayi toplumundan bilgi toplumuna gecis icin de getirmek mumkundur.

1) Toptan (mass) uretim, toptan yoketme (mass destruction) kavraminin gerceklesmesine izin vermistir. Nukleer silahlar bu toptan yoketme kavraminin en billurlasmis araclaridirlar. Buna karsilik, bu toptan olum makinalarinin dehsetine ve yokedici gucune karsi ABD, onemli merkezlerini baglayan altyapisini korumak icin, gayri-merkezi olan bir bilgi agi tasarlamaya karar verdi. Oyle ki, bu agin ortasina bir bomba atsaniz, bilgi hala bagli olan diger noktalardan akabilecekti. Bu devrimsel tasarima gore her makina, sadece kendisine en yakin “birkac” makina ile iletisimde olacak, ve bilgi paketi gereken here makinadan makinaya ziplayarak (hop) gidebilecekti. Bir hat cokerse, alternatif hatlara ziplamak her zaman mumkun olacakti - cunku artik yokedebilecek “tek” ve “merkezi” bir “bilgi dagitici” yoktu.

Iste bu gayri-merkezi bilgi agi, Internet’tin ta kendisidir.

Sanayi cagi, kendinden sonraki akimi tetikleyecek kavrami, kendi mecburiyetleri icin yaratmistir.

2) Sanayi teknikleri fosil bazli yakitlarin buyuk miktarda cikartilip, kullanilabilmesini gerekli kilmis, izin vermis, ama bu gelismede donup dolasip kuresel isinma kavramina sebep olarak simdi bu fazla kullanimi frenleme zorunlulugunu kacinilmaz olarak beraberinde getirmistir. Yani eski tur enerji tuketiminde ne kadar cok israr edilirse, kazanildigindan daha fazlasinin kaybedilecegi bir durum ortaya cikacak, ama oyun her halukarda sona erecektir. Son arastirmalara gore bir kasirganin uzerinden gectigi okyanustaki su sicakligi, o kasirganin kuvvetini arttirmaktadir, ve artik herkesin kabul ettigi uzere okyanuslar eskisine gore daha sicaktir. Katrina kasirgasinin yikici dehsetinin temelini bu olusturmustur.

Ayrica fosil yakitlarin yakin zamanda tukenmesi mumkun oldugu icin, ucuz, gayri-merkezi enerji kaynaklarinin onemi ayni oranda artmaya baslamistir. Mesela evinizin tepesinde kurabileceginiz gunes panellerinden elde ettiginiz elektrik ile butun ev aletlerini enerjilendirmek ve hatta gerekenden fazla uretilen elektrigi sisteme geri satmak mumkun olacaktir (bu ABD’de su an yapilabiliyor). Ayrica fuel cell teknolojisi ile arabanizi aksam “fise takip”, doldurmaniz imkan dahilinde olabilecektir.

Ucuncu akima ait olan gayri-merkezilik, enerji alaninda da etkisini gosterecektir.

3) Toptan/merkezi sistem, temel bazi hastaliklar ve temel beslenme problemleri gibi toptan halledilecek konulari halletmis, ve bu sayede exponential nufus artisini mumkun kilmistir, fakat bu sefer merkezi karakteri sebebiyle kendisi sadece lineer buyuyebilecegi icin bu exponential yogunluk altinda bogulmaya baslamistir.

Basarisi, kendi sonunu hazirlamaktadir.

4) “Buyuklugu” adete bir fetis haline getiren endustriyel dusunce, buyuk fabrikalar, buyuk sirketler ve ultra-birlesme meraki olusturmus, sonra da bu buyuklugu idare etmek icin kacinilmaz olan bilgi islem sistemlerini kurmak zorunda kalmistir. Bu, III. akima ait olan IT sektorunun baslangicidir.