Turban
Su yazidan…
Endustri dinleri ezer, cunku onlari kendine rakip gorur. Sanayide montaj banti Allah’tir. Butun ibadet O’na yapilir (Hakikaten de, bir acidan, montaj banti etrafinda insanlarin oldukca tekrara dayali yaptiklari hareketler bir nevi ibadete benzemektedir)
… sanayilesmis bir ulkede [..] bant, 9:00’dan 17:00’ye kadar calisacaksa, orada calisan insanin istedigi anda, zamanda ara verip baska seyler, mesela ibadet ile ugrasmasi mumkun degildir. Bu ve “diger” sebeplerden solayi sanayi, dinleri dumduz etmelidir. Fakat 3. dalga insanlarin kendi zamanlarini, yerlerini belirlemede daha fazla ozgurluk verecegi icin, kisisel inanclar, yasam bolgeleri geri gelir.
ve …
ulus-devlet bekcisi Kemalist’ler 2. dalganin savunuculugunu yapmaktadirlar. Merkez burokrasi, tek tipcilik (Turk ulusu etiketi altinda) gibi sanayi kavramlarini savunmaktadirlar. Karsilarinda kim vardir? 1. dalgada olan koyluler mi?
Bir derece evet fakat artik cogunlukla hayir. Kemalist’lerin buyuk bir hatasi: O koylulerden buyuk bir kismi sehre gocetmis, servis/bilgi ekonomisine gecmis, ve bireyselleserek giysi/kiyafet/hayat tarzlari ile bu bireyselliklerini yasamayi istemektedirler. Yani Cumhuriyetciler 1. dalgayla (onlarin degirmeni) savastiklarini zannetmekte fakat aslinda 3. dalga ile karsi karsiya gelmektedirler.
Endustriyel mentalitenin dinleri ezmesini onemsiz gormeyelim. Endust-realite, yukaridan asagi kulli bir dusunce sistematigi ve bilimsel tercihleri ile gelir. Ona gore kainat bilardo toplarindan olusur, insanlar fabrika urunleri gibi birbirine benzemelidir, kitleye dahil olunmalidir cunku “sayi (mass)” kuvvettir[1]. Tek tip urunleri ureten zaten vasifsiz, birbirine benzeyen iscidir, yari robotlasmistir, entegrator elit tarafindan onemsiz gorulurler.
Dini dusunce bireysel bir aksiyondur cunku olay sadece Tanri ile kul arasinda aksetmektedir - iliski kul’un iyi ya da kotu kendi cabasina baglidir. Endust-realite bu iliskiye tabi ki tahammul edemeyecektir cunku kendi “merkezinden” baska bir odaga ait olunmaktadir. Ve bu odak/sey/inanc, aslinda insanlar onu ne yaparsa o’dur. Sahsa baglidir ve toptan mentalite bundan hazzetmez. O kulli merkezi burokrasi uzerinde bir “memur ordusu[2]” ile onu sekillendirmek, denetlemek istemektedir.
Ve…
Ufak yerlesim merkezleri, ve ozellikle koylulerin olusturdugu ufak yerlesim merkezleri yobazlik uretir. Bu insanlarin yasayis sekli donemsel, cok yavas ve insanlararasi alakalari de gereginden fazla oldugu icin hangi din olursa olsun onun yobazlasmis bir versiyonu ortaya cikar. Taliban, koylu Islam’idir. Turkiye’nin kullen bir din problemi yoktur, sehirlinin sevmedigi koylu Islam’idir. Bilgi/servis ekonomisinin gelismesi ve sehirlesmenin artmasi ile bu Islam turu azalacaktir, ki azalmistir. Sehirler, insanlara bir “anonimlik” zirhi, “kalabalik icinde yanlizlik” secenegi verdigi icin, insanlarin birbirinin isine karisma sansi azalmaktadir bu dolayli yoldan her turlu yobazligin engellenmesine yardim eder.
Mamafih, artik koylu toplumu degiliz, degisiyoruz. Artik beyaz yakali islerde calisanlarimiz diger her tur ise gore cogunlukta.
Bu yeni dalganin ve isteklerinin onune gecmek mumkun degil, cunku uretim yontemi degisiyor ve geri kalan her sey, bu yeni uretim yontemine gore sekillenecek… Nicelik yerine nitelik, kitle yerine network [3], merkez yerine bireyin geldigi bir hayat tarzina dogru gidiyoruz. Alt kulturler olusacak, ve her alt kultur topluma yeni bir seyler katacak.
[1] 19 Mayis gosterileri bu mentalitenin disavurumudur.
[2] Fransiz “menseili” bu sistem mufettis kimligindeki devlet memurunu halkin ustune salmakla unludur. Gel gorun ki Fransiz ornegini takip eden Turkiye’deki binlerce mufettis, devletin parasinin hortumlanmasini bir turlu engelleyememistir. Burada suc, tekil mufettislerde degil, bu asiri merkezi sistemin kirilgan yapisindadir. Bu durum, ABD burokrasisinin Katrina felaketi karsisindaki hezimetinden katiyen farkli bir ornek degildir.
[3] Facebook, bu “network” mentalitesini yansitan en guzel ornektir.