KamuHizmetleri.com
Arz ve talep bilgisini “fiyat” gibi bir basit sayisal bir deger ile ozetleyebilip, bu bilgiyi hizla iletebildigi icin kapitalizm diger sistemlerden daha ileri atlayabilmistir. Burada kritik ogenin “bilgiye yakinlik” ve onun “verimli kullanilabilmesi” oldugunu goruyoruz.
Peki bu kavrami hayatin baska alanlarinda da kullanabilir miyiz? Mesela, yine icinde bir arz/talep ihtiyaci iceren baska bir alana bakabiliriz: Kamu/belediye hizmetleri.
Ilk once gelecekte az, cok az derecede vergi toplanildigini dusunelim. Boyle bir durumda, bir ihtiyac var ise, onun halledilmesi vatandaslara birakilabilir (birakilmalidir), cunku herhangi bir ihtiyacin varligini ve onun halledilmesi icin en iyi pozisyondaki kisi o ihtiyaci hisseden kisi olacaktir. Mevcut sistem ihtiyac bilgisinin belediyeye aktarilmasini, ve bu tur pek cok diger ihtiyacin toplamina gore belediyenin “tepesinden” ona verilen para ile ihtiyaclarin karsilanmasi gerekmektedir.
Simdi yeni bir sistem oldugunu dusunelim. Mesela yagmurlu bir gunde yolda yururken yan yolda cukurda birikmis su birikintisine bir araba girdi ve sizi islatti. Burada bir ihtiyac var: O cukurun tamir edilmesi. Bu ihtiyac bilgisine birinci elden kim sahip? Cukur yuzunden islanan kisi.
Bahsedilen sistem ile, KamuHizmetleri.com adli bir Web sitesine girebiliriz. Bu site, kamu hizmetleri ihtiyaclarinin vatandaslar tarafindan finans edilebilmesi, daha sonra bu ihtiyacin bir sirkete kontrakt edilmesi islerini halledecektir. Yani senaryo soyledir:
Islandiktan sonra eve donup siteye girdiniz. Herkesin cep telefonunda GPS kordinatlarinin oldugunu farzedelim (bunun olmasi cok uzak degil, su anki teknoloji ile bile bu mumkundur) ve islandiktan sonra zaten telefonunuza bu degeri kaydettirmistiniz. Simdi bu degerleri siteye giriyorsunuz, ve “cukur tamiri” adli bir secenege tikliyorsunuz (sistemde klasik bazi ihtiyaclar onceden kayitli olacaktir, yoksa yenisini yaratabilirsiniz) ve bunu yaptiktan sonra bir “ihtiyac kalemi” yaratiyorsunuz. Bu kalemi yarattiktan sonra bu is icin ne kadar para koyabileceginizi belirtiyorsunuz. Diyelim ki cok fena islandiniz ve tepeniz atti. 100 YTL koydunuz.
Senaryoda devam edersek, baskalarinin ayni sekilde islandigini dusunelim, ve kordinatlari girdiklerinde daha once girilmis kaydin gorduklerini dusunelim. Artik onlarin yeni bir kalem yaratmasina gerek yok, ama zaten yaratilmis projeye daha fazla para ekleyebilirler. Ki bunu yapiyorlar. Birkac hafta sonra cukur tamiri projesi 2300 ytl toplaniyor.
Para gelirken, bir yandan KamuHizmetleri.com sistemi bu ihtiyaci icra edebilecek ozel belediye sirketleri ile bir geriye dogru muzayede (reverse bidding) islemi gerceklestiriyor (cunku hizmeti alan ortaya bir proje koymus, satan o degil, bu yuzden fiyat her seferinde/teklifte (bid) asagi dusecek) - hizmet sirketleri projeyi almak icin yarisiyorlar (ki bu isi aslinda onlar icin birkac operator gozetiminde otomize programlar da yapabilir [2]). Bu yarisin sonunda yine diyelim ki MyBelediye adli bir sirket cukur tamirini 3000 ytl ile en dusuk fiyattan aliyor. Sistem bu haberi projeye para koymus herkese haber ediyor. Biraz daha para lazim - bu son degere erismek icin herkes 5 ytl daha ekleyerek toplami 3000’e yukseltiyor.
Is tamam. Bir sure sonra MyBelediye cukurunuzu tamir ediyor ve is bitiyor. Ihtiyac bilgisine en yakin kisi insiyatifi eline alip, bir isin finansmanini ve icrasini takip edebiliyor.
Burada merkezi otorite var mi? Belediye var mi? Devlet var mi?
YOK.
Muhakkak her seyi merkezi bir otoriteye birakmanin dayanilmaz hafifligini/koyunlugunu kaybediyoruz, fakat bu sistemde bireyin eline insiyatifi almak icin bazi silahlar geciyor. Ihtiyaclarin daha cabuk halolmasi icin bir kanal var. Ihtiyaclarin finansmani daha optimal bir hale gelebilecektir cunku para ihtiyac bazinda ve muzayede uzerinden belirlenen fiyattan odenmektedir. Ayni sey hizmeti verenler icin de gecerli - ozel bir belediye sirketi, kendi icinde kullandigi optimizasyon paketleri sayesinde ayni caddedeki benzer isleri yakin tarihlerde bir paket olarak beraber alarak, malzeme/ulasim gibi masraflarini en az noktaya indirmeye de ugrasabilir - bu tur optimizasyonlar mumkundur ve rasyoneldir.
Bizce yeni teknolojiler bu yone gidisatimizi rahatlastiracaktir / mecbur kilacaktir. “Aktivist vatandas” kavraminin daha onem kazanmasi kacinilmazdir.
[1] Burada merkezi otorite , belki ihtiyac kalemlerine verilen paraya ayni oranda katki (matching funds) yapmayi secebilir, bu bir secim vaadi olabilir (vatandasim ne veriyorsa aynisini veriyorum!). Ya da bu is, hayirsever bir zengin, ya da o bolgedeki profilini reklam amacli yukseltmek isteyen bir buyuk sirket tarafindan yapilabilir. 1500 ytl’ye ayni oranda 1500 ytl’nin mesela Vesaire Holding tarafindan projeye verildigini dusunebiliriz - bu sirket cok ozel bir amac, sizi kil eden, bireyler icin onemli “bir cukurun tamiri” icin yardimci olmus olacaktir, ki bu tam hedefe isabet eden bir reklamdir.
[2] Disardan, program ile iletisimde olan programlar, KamuHizmetleri.com sitesinin hem bir site, hem de acik bir platform olarak planlasmasi ile mumkun olabilir. Kapali bir kutudan ziyade acik bir platform ek innovasyonun yapilabilmesi icin kritik ana arayuzlerin (iletisim noktalarini) dis dunyaya acan bir yazilim turu demektir. Boylece bu tur platformalarin cevresinde ek yazilimlarin, bir paralel piyasanin olusmasi mumkun olabilecektir. Web Servisi teknolojisi burada kullanilabilecek cozumlerden biridir.