Yanlislanabilir Dusunebilmek

Bir onceki yazida, Tom Friedman’dan ornek vererek kendisinin ortaya koydugu modelin yanlis fakat kivaminin dogru oldugunu soyledik… Buradan bir sonuc daha cikar: Yanlislanabilen model ortaya atmak onun yanlis olma ihtimalini fazlalastiracagi icin, bu sekilde dusunce, belli bir cesaret gerektirir.

Evet, model koyarak kendini ortaya atmak bir cesaret isidir. Ve bilgi ekonomisi surekli verinin aciklanmasini gerektirdigi, hatta bunu gunluk bir is haline getirdigi icin, yeni ekonomide basarili olmak isteyen sirketler ve kisiler, bu tur cesaretin onunu acmak zorundadir.

Bilgi ekonomisinde en ileri olan ABD’de sirketlerin yanlislanabilir (yani kuvvetli) fikirlerin onunu acabilmek icin kullandigi “beyin firtinasi (brainstorming session)” tekniginin amaci budur. Modellerin yanlis olsun olmasin ortaya cikabilmesinin onunu acmak icin, bu tur serbestlige bir isim verilmis ve bu sayede ona sosyal bir “zirh” saglanmis olmaktadir. Bu zirh, bir calisma grubundaki insanlarin birisinin yanlis veya aptalca (gozuken) bir seyi ortaya attiginda, digerlerinin onun ustune cullanmasini engellemek icin yapilmistir.

Bireysel seviyede, bunu is ahlakina yansimalari vardir. Baskalarinin ve bireyin kendi hatalari artik kariyer icin kotu etki eden olaylar degildir. Cunku istatistiki olarak dusunursek, yanlislanabilir dusunenlerin hata yapma olasiligi zaten daha fazladir. Fakat dogru bir model bulduklarinda da bu modelin kuvveti dolayisiyla bunu yansimalari basarili bir urun, daha fazla kar, piyasada daha genis pay anlamina gelecektir. Edison ampulu bulmadan once binlerce deneyi basarisiz olmustur. Fakat dogru olani buldugunda, elektrik ile aydinlanmanin onu acilmistir.

Bu sebeple fikirler ve modeller ortaya atarken “karizma”, “onu nasil soylersin” turunden kelimelerin ve hissiyatlarin ortada gezinmesi, kuvvetli modellerin ortaya cikmasini baltaliyici bir ortamin olduguna isaret edecektir. Yeni dunyada basarili bir kurum sahibi olmak isteyen her yonetici, bu tur kelimelerin ve hissiyatlarin kulturunden arinmasi icin aktif bir sekilde ugrasmalidir.