Uzay Yolu XI

Uzay Yolu uzun bir aradan sonra geri geldi. Direktor J.J. Abrahams franchise’i orijinal serideki takima geri dondurdu [4] - yani Picard, Data disari atildi, Kirk, Spock iceri alindi. Su anda ABD haril haril kulturel demirbaslarini yeni bastan uretmekle mesgul, Uzay Yolu XI de bu yoldan takip etti. James Bond, Batman, X-Men (Wolverine ile), Superman hep bir sekilde tekrar “baslatildi”.

Uzay Yolu XI muhakkak seyredilebilir bir film. Tum yabanci Amerikali tanidiklarimiz istisnasiz sekilde filmi begendi. Biz de eglendik, ama bir yandan da filmi kultur kodlari filtresinden gecirmeden edemedik. Cunku bu film daha az dunyali, daha fazla Amerikali bir film olmus.

Eger Federasyon ve Atilgan Amerika’yi temsil ediyorsa, o zaman Kirk ve Spock ikilisinin yonetimi Hristiyan/Yahudi sentezi (Judeo-Christian synthesis) denen seyi temsil ediyor denebilir. Ayrica Atilgan’daki karisik/etnik takimi Amerika’nin bilincaltisal bir idealini temsil etmekte; “Isleri yapanlar” “calisanlar” dunyanin her tarafindan gelmis olan “gocmenler” olacak, ve kumesin basindaki horoz WASP (Kirk) [5]. Bu beyaz fazla bir sey bilmeyecek, sadece “maceraci” olup “risk almayi” bilecek [2] “diplomasi” ile ugrasacak. Bilim isleri Yahudiye, pardon Vulkanliya verilecek, agir aksanli cocuksu bir Rus etrafta gezinecek, nispeten daha onemsiz “iletisim” isiyle ugrasan zenci hanim olacak. Neyse yeni reenkarnasyonda zenci hanim biraz daha teknik, yoksa orijinal seride bu kizcagiz telefon operatoru “sekretervari” bir seviyedeydi.

Bu simgeler filmin ilerleyen perdelerinden o kadar guclendi ki, artik gormemezlik edemedik. Spock’un gezegeni Vulkan kotu adam tarafindan yokedildi, bir Yahudi jenosit’ini gozlemlemis olduk, filmin sonunda ise zaman yolculugu ile geri gelmis olan daha yasli olan Spock “irkimizdan kalanlari toparlayip bir gezegene yerlestirecegim, yeni koloni kuruyoruz” dediginde eh artik dedik, “haydi bakalim Israil’i kurmaya!”.

Kulturel fay hatti oyunlari yine bariz ortada; ana temalardan biri nedir? Spock’in duygularinin kontrol edip etmemesi. Sakinma / ozgurlesme baglaminda guzellemeler yani; tabii ki ayni hatlari duygusal zekasinda barindiran toplum icin bu ilginc bir git / gel.

Diger yandan, seriyi, tarihini bilen bizler icin 11. film perde arkasindaki bazi cekismelerin sonucunu gosteriyor. Franchise uzun sure Nimoy (Spock) ve Shatner (Kirk) arasindaki cekismeye sahne oldu. Cift basli ana aktor (two leads) iceren bir yapimi idare etmek kolay degildir [1], ve Nimoy ile Shatner surekli one cikmak icin kapismislardir. Eh ama 11’i yoneten, kendisi de bir Yahudi olan JJ Abraham olunca, yasli Shatner arkada kaldi, Nimoy one cikti! Bunlar da ufak tefek anektodlar iste.

Film 4/4’luk olmasa da bilim kurgunun bir sekilde beyaz perdede olmasi guzel; Abrahams o hep yaptigi “bitmeyen gizem” temasini fazla zorlamadi cok sukur [3]; film basladi ve sonuca varip bitti. Takip edecek ek filmlere hala isleyecek konu birakildi.

Filmde tum aktorler iyi performans sergilediler, Heroes’dan gelen yeni Spock, yeni Kirk, Scotty, McCoy hepsi rollerine tam oturmus. Eski hallerine de oldukca benziyorlar! Guvertedeki muhabbetleri, birbirlerine takilmalari (banter) eski havasina oldukca benzemis; film bu acilardan eski dizi gibi eglenceli, iyi vakit gecirtici.

Ilgili bir yazi. Ayrica Star Trek ve Freud, Nimoy

–

[1] I Am Spock, Nimoy, 1995

[2] Bilim isleri ozellikle Amerika’da Yahudilerin iyi oldugu bir alan olarak bilinir. Bunda dogruluk payi vardir ve tabii ki tarihsel sebepleri var. Pek cok ulkede azinlik olarak yer alan Yahudilerin “tasinabilir bir guc” olusturmak icin bilgi / servis islerine odaklanmislardir. Bu alanlarda basarilari tabii ki takdire sayandir. Alkislamaktan yapacak bir sey yok.

[3] Lost dizisi bunun orneklerinden biri.

[4] Aslinda ulasabilecegi kadar cok genis bir demografiye ulasmasi icin bunu yapmasi mantikliydi; Yaslilar hala o eski Uzay Yolu’nu hatirliyorlar, ayrica o orijinal seri o kadar cok televizyonda tekrarlandi ki (syndicated), gencler de bu takimi cok iyi biliyorlar.

[5] WASP = White (Beyaz) Anglo Sakson Protestan