Odakli Sistem

This American Life programı finans krizini işlemeye devam ediyor. Bugünkü programı The Watchers da konu reyting şirketleriydi. Krizee giden yolda reyting şirketleri, temelinde düşük kalitede mortgage borcu bulunan enstrümanlara en iyi notu, yani AAA notunu vermişlerdi. Fakat AL programına göre bu hareket tek başına krizi oluşturmak için yeterli değildi. Esas önemli faktör, bankaların ne tür yatırımları elinde tutabileceğini tanımlayan bir kanundur ve bu kanuna göre bir yatırımın kalitesinin ne olduğunun irdelenmesi reyting ajanslarına bağlanmıştır! Hatta birkaç tane reyting ajansına bağlanmıştır! Bunu iyi bir tartalım; düşünün; pek çok sayıdaki banka, trilyonlarca değerinde yatırımı irdelemek için birkaç tane reyting ajansının notuna bakıyor!

Bu, yine devletin merkezileştirici, odaklaştırıcı yan etkisinin çuvallamasının resmidir. Piyasanın kuvveti pek çok aktörü fiyat üzerinden arz-talep dengesini oluşturabilmesidir. Mesajlar toplum içinde optimal şekilde kişiden kişiye atlayabilir (propagate). Fakat kanunlar ile “hangi yatırımın iyi olup olmadığı” “birkaç tane” reyting ajansına bağlanınca bu hareket sisteme potansiyel bir “bozuk mesaj” “bozuk sinyal” sokmak ile eşdeğer hale gelmiştir çünkü tekil aktörler çuvallayabilirler.

Gönderdikleri yanlış mesajlar piyasanın dinamiği içinde düzelemez, düzeltilemez.

Ve krizin önemli bir sebebini daha burada öğrenmiş oluyoruz. Aynen politikacıların güya fakir insanlara yardım etmek için düşük kalitede emlak yatırımlarını yarı-kamusal kuruluşlar üzerinden “zorladıkları” gibi, kanunlardaki hangi yatırımın iyi olacağının birkaç tane reyting ajansı tarafından tanımlanmış olması yangına benzin atılması anlamına gelmiştir. Bankaların defterlerine milyarlarca dolarlık kötü yatırım bu şekilde girmiştir.

Gerisi yakin tarih.