Kamu Secenegi

Amerika’da saglik sigorta reformu calkantilari devam ediyor. Konu hakkinda bazi bilgiler suradaki This American Life programinda bulunabilir. Sistem berbat bir halde, nufusun onemli bir yuzdesinin saglik sigortasi yok, diger yandan saglik masraflari (ilaclar, tedaviler) surekli artiyor. Bu neyin isareti? Tabii ki piyasanin fiyatlama sinyallerinin islemediginin isareti. Sinyallerin islememesi neyin isareti? Devletin yagli parmaklarinin bir sekilde isin icinde oldugunun.

Ve hakikaten de durum boyle. Devlet Medicare, Medicaid gibi programlar ile kismen iceride, sigorta sirketleri, tibbi arge baglaminda disarida. Ama ozel sirketlere calisanlarina sigorta saglamasi icin yapilan vergi muafiyeti gibi indirekt, yandan, kenardan, koseden tesvikler ile yine sistemin icinde. Sistemin cesaretlendirme / yonlendirme (incentive) yapisi oyle bozuk ki dogal olarak sistem dogru yone dogru akamiyor. Tanidik geliyor mu? Evet; Mortgage krizinin sebebi de tipatip ayniydi. Devletin kismen iceride, kismen disarida olan yapisi, kimin elinin cebinde oldugunun belli olmamasi yuzunden bozuklasan bir durum. Oyle ki TAL programinin su yorumuna katiliyoruz: “Sistem oyle bozuk ki sagligin tamamen devlet kontrolunde, ya da tamamen ozel kontrolde olmasi su anki sistemden kat kat daha iyi olacaktir” (biz muhakkak tamamen ozel taraftari olurduk).

Iste, en son gundeme gelen sigortasi olmayanlar icin “kamusal secenek (public option)” yukarida tarif edilen daha fazla devlet yonunde bir secenek. Yani isteyenler icin “tamamen devlet” iceren bir “ada” icinde olunabilmesinin saglanmasi. Bir yama. Basarili bir yama olup olmadigini zaman gosterecek.

Programi tavsiye ederim; guzel ornekler ve analizler var.