Siviller, Askerler, Kodlar

Kultur kodlari sivil / asker iliskilerini nasil etkiler?

Amerika’da sivil / asker iliskisi raslantisal bir sekilde kulturel fay hattindan yardim gorur: Sakinma / serbest birakma hattinda askerler kendilerini rahatlikla “siddetin serbest birakildigi” taraf ile ozdeslestirebilirler, bu durumda siviller de dogal olarak “sakinan” taraf olacaktir. Bir baskan, kongre, savasmamak icin her turlu yolu diplomatik, ticari, vs. olarak dener, baska care kalmadiginda siddeti “serbest birakir”. Hat ile olmasi gereken uyumludur.

Turkiye’de kulturel fay hatti “sarayli / koylu” ayirimi siviller ile askerlerin iliskilerini zorlastirmaktadir. Askerler (ve hic kimse) kendini “koylu” tarafi ile ozdeslestirmek istemez, bu durumda herkes “sarayli” olmayi istemek durumundadir. Prototip zaten ortadadir: Mustafa Kemal ve Inonu. Arka arkaya “sarayli” olan iki asker. Ondan oncesi Ittihat Terakki ve ayni zamanda ordu komutani olan padisahlar.

Ve iste bu kendini yukarida gorme durumu, surekli siyaseti duzenlemeye ugrasan bu insanlarin halini de aciklar. Muhakkak yukarida tarif edilen hissiyat, aklin degil duygusal zekanin aktif oldugu hale isaret eder, ve ulke yonetimi acisindan verimli bir durus degildir. Oyle ya da boyle degismesi gerekecektir.