Patent Sistemi

Techcentral

TC: Ubuntu Linux [1] sisteminin arkasındaki adam Mark Shuttleworth ile bir röportaj yaptık [..]

MS: Patent sistemi çoğu zaman insanlar tarafından yanlış anlaşılıyor. Sistem, sanki ufak girişimcilerin büyük şeyler yaratmasına şans tanıyormuş gibi lanse ediliyor.. fakat aslında mevcut patent sistemi bunun tam tersi yönde işliyor.

Mevcut sistemin yaptığı büyük oyuncuları yerinde tutmak ve ufak girişimcileri dışarıda bırakmaktır. Mesela yerleşmiş sektörlerdeki büyük oyuncuların belli bir alanda alabildikleri kadar fazla patenti almaları bilinen bir taktiktir. Sonra bu büyükler, diğer büyüklerle gerektiğinde patent anlaşmaları (cross-licensing) yaparak piyasaya ürün sürerler, böylece sektörde bir tür “barışçıl” düzen oluşmuştur; ama bu büyükler elleri altındaki bu cephaneyi yeni yetme girişimcilerin gelip piyasadaki “dengeleri” bozmaması için onları dışarıda tutmak için de kullanmaktadırlar.

Bu durum insanların patent sisteminin “neye yaradığı” hakkındaki düşüncelerinin neredeyse tamı tamına zıttıdır. İnsanlar patent sisteminin inovasyonu tetikleme, statükoyu sarsma yönünde bir itici kuvvet olduğunu düşünürler. Fakat sistem aslında bunun tam tersi yönde işlemektedir.

TC: Patent sisteminde bir reform gerekli midir?

MS: Kesinlikle evet. Ben bu yönde pek çok kez fikir beyan ettim ve sebeplerini ortaya koymaya çalıştım. Patent sisteminin yaratılma sebebi insanların icatlarını ortaya çıkartmaları için bir teşvik olmasıydı… Sistem yüzyıllar önce inovasyonların gizli tutulduğu ve aile şirketleri içinde nesiller boyunca dışarı verilmediği bir çağa dayanıyor. Fikir şöyleydi: eğer bu gizli tutulan bilgiler bir şekilde korunursa ama herkes tarafından bilinirse, başkaları o fikir üzerinde ek inovasyon yapabilir ve bu tüm toplum için daha iyi bir şey olur. Yani, patent sistemi fikri yaratanlara o fikir üzerinde kısa süreli monopoli şağlayarak herkese faydalı olabilecek fikirlerin [hemen] dışarı çıkmasını sağlama amacını güden bir tür al-ver dengesi (trade-off) oluşturmuştu.

Fakat günümüzde iki yeni durum ortaya çıktı: Bir, artık kimse fikrini gizleyemiyor. Bugünlerde neredeyse her ürünün iç yapısı geri-mühendislik teknikleri ile ortaya çıkartılabiliyor. İkincisi, fikirlerin korunma tanımı aşırı bir şekilde genişletildi, ve bu yeni haliyle koruma, artık toplum için bir fayda getirmekte başarısız. Yani, hem fikri vermekle bir şey kazanmıyorsun, hem de özellikle teknoloji alanında, bunu yaparken verdiğin fikirlerin etrafında [alınan devasa patentler yüzünden] birilerinin kartel yaratma imkanına izin vermis oluyorsun. Sonuç olarak toplum ve küçük girişimci kaybediyor.

–

[1] Linux işletim sistemi şu ana kadar insanlığın yarattığı en büyük yazılım olma rekorunu elinde tutuyor. Yazılım tamamen herkese açık bir şekilde oluşturuldu. Ubuntu Linux ise bu ana sistemi alarak onun üstüne kullanıcıya yakın (user friendly) ek bir sistem yaratmayı başardı. Biz de şahsen bu sistemi kullanıyoruz, hatta bu satırları bir Ubuntu Linux sistemi üzerinde yazmaktayız.