Hafta 16
Deniz Gokce
Tabii hiç bitmemiş kriz yok ama, ülkemiz kriz bitince de kendine bir model uydurmak zorunda. Iktisatçıların kalkınma ve gelişme konusundaki modelleri de bugün pek yol gösterir gözükmüyor. Neden bazı ekonomiler başarılı bazıları da başarısız konulu ‘False Economy’ adlı yeni bir kitap yazmış olan Alan Beattie’ye göre, Protestan etik yaklaşımı Katolik İrlanda, Portekiz ve İspanya kalkınınca moda olmaktan çıkmış. Konfüçyüs’e kötü bakanlar Doğu Asya ülkeleri hızla kalkınınca şaşırmışlar. Müslüman Malezya ise Hıristiyan Filipinleri sürekli geçince de hayrete düşüyorlar. Kalkınma ve gelişmenin tek bir açıklaması, tek bir modeli yok. Afrika’nın geri kalmasını yolsuzluk ve rüşvet ile açıklayanlar, Asya’nın daha da fazla yolsuzluk ve rüşvet yeri olduğunu çakınca zor duruma düşmüşler. Batan bazı ülkeleri sahtekarlıkla suçlayanlar, bugün başta ABD olmak üzere Batı’nın finans sistemindeki sahtekarlığın dozunun herhalde İtalya’dakinden daha fazla olduğunu anlamışlardır. Stalin ve Mao biyografisi okuyanlar, kalkınma adına ne tür gaddar canilere muhatap olunduğunu her halde çakmışlardır.
Bu nedenle kriz sona erdiği zaman, bizim ‘yepyeni’ bir modele gereksinmemiz olacak! Tabii dünyanın da!
Katiliyorum
Ustte “Konfucyus’e kotu bakanlar” Weber ve takipcileri oluyorlar, dogru, bu acidan tamamen cuvalladilar. Ayrica Weber burokrasilerin nihai zaferini tahmin etmistir, ama bu gorusu de yanlis cikacak (gecici bir sure hakli olmasina ragmen), burokrasiler yeni dunyada feci sekilde cuvallamaya basladilar. Endustriyel bir hayati tanzim eden bu hissiyat, hizlanmis bir hayata yetisemiyor.
Weber’e donersek: Onun halen gecerli olan tek ispati “dinin gelismeye engel olmadigi” yonunde oldu. “Gelisme icin gereklidir” sozu yanlistir.
Uretimde “kulturun” onemli bir faktor oldugu da bir gercektir, her ulkenin birbirinden farkli gelisim modellerinde olabilmesi bundan kaynaklaniyor herhalde. Bu alanda ilginc bir ornek Jamaica ve Barbados ornegi. Bu iki ulke ayni altyapi, kurumlar, ve tarih ile ise basladilar, fakat tamamen farkli noktalara gittiler. Gerci (tabii ki) Barbados ornegi serbest piyasa basarisinin ornegi fakat niye orada olustu da otekinde olusmadi. Bunlar sorulmasi gereken sorular.
Yeni model arayisi kesinlikle gerekli. Yeni egitim anlayisi gerekli. Modern egitim sistemi lobotomize edilmelidir. Devlet gunluk hayatin daha da fazla disina itilmeli.